Ảnh hưởng của chất ức chế tổng hợp chitin (CSI) đến khả năng đẻ trứng của mối chúa và sự phát triển của trứng mối

Thiệt hại của mối (Isoptera) đến kinh tế toàn cầu được ước tính là khoảng 40 tỷ USD hàng năm, trong đó 80% thiệt hại đến từ nhóm mối ngầm (Faith Oi, 2022) với các đại diện là Reticulitermes spp., Coptotermes spp… Trong những năm gần đây, kiểm soát mối ngầm phát triển theo hướng sử dụng bả với hoạt chất là chất ức chế tổng hợp chitin (CSI). Phương pháp này được xem như là chiến lược quản lý mối thay thế cho việc sử dụng thuốc diệt mối dạng lỏng. Để đạt đến tuổi trưởng thành, các đẳng cấp mối thợ cần lột xác thường xuyên và các CSI can thiệp vào quá trình lột xác của chúng, khiến cho chúng không thể lột xác và bị chết. Thời gian này khá dài đủ để hoạt chất trong bả phân bố đến các cá thể khác trong tổ và gây chết trên diện rộng. Sau đó trong tổ chỉ còn lại mối lính và những mối cánh sơ cấp không được chăm sóc bởi mối thợ và chết đói, cuối cùng toàn bộ tổ bị loại trừ. Những mối thợ non thường chết sớm do chúng có chu kỳ lột xác tương đối ngắn. Tuy nhiên, sự vắng mặt của mối vua, chúa trong các đàn mối sắp chết đặt ra câu hỏi về tình trạng thực sự của những quả trứng do mối chúa đẻ ra.

Thomas Chouvenc và cộng sự, 2021 đã có nghiên cứu kiểm tra tác động của noviflumuron (là một CSI) đến khả năng đẻ trứng của mối chúa Reticulitermes và khả năng nở của trứng. Kết quả cho thấy rằng mối chúa ở các tổ tiếp xúc với CSI đẻ ít trứng hơn so với mối chúa ở tổ đối chứng, ngoài ra trứng của các đàn này cũng không phát triển và dần dần bị ăn thịt bởi các cá thể khác trong tổ, cuối cùng dẫn đến không hình thành được tổ mối mới.

Kết quả này cho thấy rằng mối chúa của các tổ trưởng thành tiếp xúc với các CSI sẽ mất khả năng đẻ trứng, dẫn đến việc không có mối thợ thay thế, từ đó dẫn tới việc tổ mối bị loại bỏ. Điều này cung cấp thêm luận cứ về tính hiệu quả của phương pháp xử lý mối bằng bả.

Người dịch: Nguyễn Thúy Hiền

Trung tâm Nghiên cứu Phòng trừ mối

Nguồn:

1. Thomas Chouvenc, Sang-Bin Lee. 2021. Queen Egg Laying and Egg Hatching Abilities are Hindered in Subterranean Termite Colonies When Exposed to a Chitin Synthesis Inhibitor Bait Formulation. Journal of Economic Entomology, Volume 114, Issue 6, Pages 2466–2472

2. Faith Oi, 2022.  A Review of the Evolution of Termite Control: A Continuum of Alternatives to Termiticides in the United States with Emphasis on Efficacy Testing Requirements for Product. Insects 2022, 13, 50. https://doi.org/10.3390/insects13010050